watch?v=REk3kKriHXw&feature=fvst

Het orgel staat een halve toon hoger dan normaal (de A is ingesteld op 465 Hz tegen 440 Hz in de normale stemming). De melodie is gespeeld in D grote terts (majeur), maar klinkt als getransponeerd naar Es majeur op een op normale toonhoogte gestemd orgel. Deze toonaard geeft in de middentoonstemming een zeer goed resultaat en klinkt aangenaam en rustgevend om naar te luisteren. Het luisteren naar deze ongelijkzwevende stemming is op zichzelf al een belevenis.

Het orgel klinkt ongekend zuiver, maar is alleen te bespelen in de toonaarden met niet meer dan 3 kruisen of 2 mollen (om geen last te krijgen met de wolfskwint en de wolfstertsen).

Voor een op deze wijze gestemd orgel met de wolfskwint op Gis - Es is de volgende transponeringstabel van toepassing:

Toonsoort Majeur	Toonsoort Mineur	Transponeren naar (Majeur)	Transponeren naar (Mineur)	Aantal kruisen (#) of mollen (b) origineel en getransponeerd

C	Am	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	0	0
Cis/Des	Besm	C of D	Am of Bm	7 # / 5 b	0 of 2 #
D	Bm	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	2 #	2 #
Es	Cm	D	Bm	3 b	2 #
E	Cism/Desm	F	Dm	4 #	1 b
F	Dm	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	1 b	1 b
Fis/Ges	Esm	F of G	Dm of Em	6 # / 6 b	1 b of 1 #
G	Em	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	1 #	1 #
As	Fm	G of A	Em of Fism	4 b	1 # of 3 #
A	Fism	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	3 #	3 #
Bes	Gm	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	niet nodig, kan zuiver gespeeld worden.	2 b	2 b
B/Ces	Gism/Asm	Bes of C	Gm of Am	5 # / 7 b	2 b of 0

Hieruit blijkt dat als een muziekstuk in een niet bruikbare toonaard staat, deze niet meer dan een halve toon omhoog of omlaag behoeft te worden getransponeerd om op het orgel gespeeld te kunnen worden. Let hierbij wel op incidentele verhogingen en verlagingen (kruisen en mollen) die in het muziekstuk voorkomen.

De zeer aangenaam in het gehoor liggende toonaard Es majeur en de toonaard C mineur (3 mollen) zijn zonder transponeren te bespelen als de wolfskwint wordt verlegd naar Cis - As (De Gis wordt dan vervangen door de iets hogere As). In dat geval moeten de toonaarden A en Fism (3 kruisen) worden getransponeerd naar Bes en Gm (2 mollen), omdat de Gis niet langer beschikbaar is. Een muziekstuk in D majeur waarin de incidentele verhoging van G naar Gis voorkomt (bijvoorbeeld het lied "Beveel gerust uw wegen") moet in dit geval ook naar Es majeur worden getransponeerd (de niet beschikbare Gis wordt dan vervangen door de wel beschikbare A).

Op deze internetpagina's kunt u aan de hand van de muziekfragmenten uzelf overtuigen van de zuiverheid van de middentoonstemming met reine grote tertsen en slechts marginaal onzuivere kwinten.

Onbeperkt doormoduleren is op een in middentoon gestemd orgel met het 12-toons systeem in een oktaaf niet mogelijk. Deze nadelen kunnen worden gereduceerd met een toetsenbord dat is voorzien van extra toetsen. Zie hiervoor de onderstaande links.

Voor een theoretische verhandeling: bekijk deze scriptie: (Muziektheorie) en deze scriptie: (Stemming en Samenspel).
Als u in deze scripties geen tekst ziet, gebruik dan het muiswiel totdat de tekst in beeld komt.

Een nog meer uitgebreide verhandeling vindt u hier. In dit laatste document wordt aangegeven dat je de wolfskwint op een andere plaats dan op
de gebruikelijke Gis - Es kwint kunt leggen, zodat andere toonaarden dan de gebruikelijke gespeeld kunnen worden. Met de wolfskwint op Cis - As
vervalt de mogelijke toonaard met 3 kruisen, maar komt de toonaard met 3 mollen ervoor in de plaats.

In het document "quarter comma meantone" vindt u exacte informatie over de meantone scale en welke van de 144 mogelijke intervallen wel en
welke niet gespeeld kunnen worden.

Wilt u de stemming van uw kerkorgel zelf controleren op uw laptop, dan kan dit met het shareware programma Chromatia Tuner .
Een licentie kost $ 24,95 excl VAT. U kunt het programma daarvoor op meerdere PC's in dezelfde huishouding installeren.

Tot slot nog een truc voor als u dezelfde klank (toonaarden) wilt realiseren als die, welke door het orgel in Zeerijp ten gehore worden gebracht.
Deze truc is uitvoerbaar bij ieder elektro-pneumatisch kerkorgel:

1. Wijzig de bedrading zodat alle toetsen de pijpen aansturen die een halve toon hoger liggen.
    De hoogste toets werkt dan niet meer tenzij je voor deze toets extra pijpen installeert.
    Dit is een modificatie van beperkte omvang.
2. Stem in het gemodificeerde orgel de A (de oorspronkelijke Bes) op 465 Hz en pas de overige frequenties dienovereenkomstig aan.
    Vermenigvuldig daartoe de frequenties uit de tabel voor de middentoonstemming op pagina (2) met de factor 465/440 = 1,0568182.

Een alternatieve mogelijkheid is in het oorspronkelijke orgel de wolfskwint op A - E te leggen en alle toonaarden uit de transponeringstabel een halve toon omhoog te transponeren. De referentietoon is dan de Bes die op 465 Hz moet worden ingesteld. Dit moet dan uiteraard wel met de organisten gecommuniceerd worden.

De middentoonstemming is ook op een gitaar te realiseren. U kunt dit zien op http://www.youtube.com/watch?v=E0pUt_Wvht0 .
Let hierbij op de plaats en de vorm van de fretten van deze gemodificeerde gitaar.

Op deze pagina (1) vindt u meer informatie over de stemming (temperatuur) van kerkorgels.

Ga naar deze pagina (2) om mijn voorstel voor een uitgebreidere middentoonstemming te bekijken.

Opmerking: Een elektronisch muziekinstrument heeft meestal een instelbare toonhoogte (pitch). Stem je een dergelijk instrument in de middentoonstemming, dan kun je met de pitch control, mits deze minimaal + of - een halve toon (+ of - 100 cents) als bereik heeft, de transpositie van de meeste muziekstukken weer terugzetten naar de originele toonaard. Een pitch control van + of - 300 cents is beter omdat je dan meer mogelijkheden hebt om muziekstukken te spelen waarin meerdere incidentele verhogingen of verlagingen voorkomen.